တိုင္းရင္းသားမ်ိဳးႏြယ္စု-၁၃၅မ်ဳိုး

တိုင္းရင္းသားမ်ိဳးႏြယ္စု-၁၃၅မ်ဳိုး
http://wikimyanmar.co.cc/
တိုင္းရင္းသားမ်ိဳးႏြယ္စုျပည္ေ
ထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္၌ေနထိုင္ၾကေသာ တိုင္းရင္းလူမ်ိဳး အျပားကို ဆိုလိုသည္။ ဤ၌ ေရွးေဟာင္းရာဇ၀င္လာ ဆိတ္သုဥ္းေလျပီးေသာ လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ေနာက္ေပၚ စာအုပ္စာတမ္း မွတ္သားခ်က္တို႔တြင္ ပါ၀င္ေတြ႕ရွိရေသာ လက္ရွိျပည္ေထာင္စုသား လူမ်ိဳးမ်ားအေျကာင္းကိုေမာင္နွမမ်ားေလ ့လာေစရန္ က်မကိုယ္တိုင္အသင္း၀င္ေရာက္ျပိး္္
ျမန္မာ့အြန္လိုင္းစြယ္စံုက်မ္းမွကူးယူတင္ေပးပါတယ္။
စစ္မဟာဗ်ဴဟာေလ့လာေရး ႏွင့္ သုေတသနရံုးမွ ဗိုလ္မွဴးဝင္းေမာင္ေမာင္ (ဒုတိယဦးစီးမွဴး) ျပဳစုတင္ျပထားသည့္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစု ၁၃၅ မ်ိဳးစာရင္းကို ေလ့လာၾကည့္ၾကလ်င္ ေအာက္ပါအတိုင္းေတြ႔ၾကရသည္။

ကခ်င္တြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၁၂ မ်ိဳး ရွိသည္။
(၁) ကခ်င္ Kachin
(၂) တရုမ္းTaron Taron
(၃) ဒေလာင္ Dalaung
(၄) ဂ်ိန္းေဖာ Jinghpaw
(၅) ေဂၚရီ Guari
(၆) ခခူ Hkahku
(၇) ဒူးလန္း Duleng
(၈) မရူ (ေလာ္ေ၀ၚ) Maru (Lawgore)
(9) ရ၀မ္ Rawang
(၁၀) လရွီ (လခ်ိတ္) Lashi (La Chit)
(၁၁) အဇီး Atsi
(၁၂) လီဆူး Lisu

ကယားတြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၉ မ်ိဳး ရွိသည္။
(၁၃) ကယား Kayah
(၁၄) ဇယိမ္း Zayein
(၁၅) ကယန္း (ပေဒါင္) Ka-Yun (Padaung)
(၁၆) ကဲ့ခို Gheko
(၁၇) ေဂဘား Kebar
(၁၈) ဘရဲ႕ (ကေယာ) Bre (Ka-Yaw)
(၁၉) မႏုမေနာ Manu Manaw
(၂၀) ယင္းတလဲ Yin Talai
(၂၁) ယင္းေဘာ္ Yin Baw
ကရင္တြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၁၁ မ်ိဳး ရွိသည္။
(၂၂) ကရင္ Kayin
(၂၃)ကရင္ျဖဴ Kayinpyu
(၂၄) ပေလကီး Pa-Le-Chi
(၂၅) မြန္ကရင္ (စာျဖဴ) Mon Kayin (Sarpyu)
(၂၆) စေကာ Sgaw
(၂၇) တာေလွပြား Ta-Lay-Pwa
(၂၈) ပကူး Paku
(၂၉) ဘြဲ Bwe
(၃၀) ေမာ္ေနပြား Monnepwa
(၃၁) မိုးပြား Monpwa
(၃၂) ႐ွဴး (ပိုး) Shu (Pwo)

ခ်င္းတြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၅၃ မ်ိဳး ရွိသည္။
(၃၃) ခ်င္း (ဇိုမီး) Chin (Zomi)
(၃၄) ေမ့ေထး (ကသည္း) Meithei (Kathe)
(၃၅) ဆလိုင္း Saline
(၃၆) ကလင္ေကာ (လူေရွ) Ka-Lin-Kaw (Lushay)
(၃၇) ခမီ Khami
(၃၈) အ၀ခမီ Awa Khami
(၃၉) ေခါႏိုး Khawno
(၄၀) ေခါင္စို Kaungso
(၄၁) ေခါင္စိုင္ခ်င္း Kaung Saing Chin
(၄၂) ခြာဆင္းမ္ Kwelshin
(၄၃) ခြန္လီ (ဆင္) Kwangli (Sim)
(၄၄) ဂန္တဲ့ (လင္တဲ) Gunte (Lyente)
(၄၅) ေဂြးတဲ Gwete
(၄၆) ငြန္း Ngorn
(၄၇) ဆီစာန္ Zizan
(၄၈) ဆင္တန္ Sentang
(၄၉) ဆိုင္းဇန္ Saing Zan
(၅၀) ဇာေဟာင္ Za-How
(၅၁) ဇိုတံုး Zotung
(၅၂) ဇိုေဖ Zo-Pe
(၅၃) ဇို Zo
(၅၄) ဇန္ညွပ္ Zahnyet (Zanniet)
(၅၅) တေပါင္Tapong
(၅၆) တီးတိန္ Tiddim (Hai-Dim)
(၅၇) ေတဇန္ Tay-Zan
(၅၈) တိုင္ခ်ြန္း Taishon
(၅၉) သဒို Thado
(၆၀) ေတာရ္ Torr
(၆၁) ဒမ္ Dim
(၆၂) ဒိုင္ (ယင္ဒူး) Dai (Yindu)
(၆၃) နာဂ Naga
(၆၄) Tanghkul
(၆၅) Malin
(၆၆) Panun
(၆၇) Magun
(၆၈) Matu
(၆၉) Miram (Mara)
(၇၀) Mi-er
(၇၁) Mgan
(၇၂) လူရွိုင္း (လူေရွ) Lushei (Lushay)
(၇၃) Laymyo
(၇၄) Lyente
(၇၅) ေလာက္တူ Lawhtu
(၇၆) လိုင္ Lai
(၇၇) လိုင္ဇို Laizao
(၇၈) ၀ါကင္းမ္ Wakim (Mro)
(၇၉) Haulngo
(၈၀) အနူး Anu
(၈၁) အနန္ Anun
(၈၂) Oo-Pu
(၈၃) လင္းဘု Lhinbu
(၈၄) အရွိုAsho (Plain)
(၈၅) Rongtu

ဗမာတြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၉ မ်ိဳး ရွိသည္။
(၈၆) ဗမာ Bamar
(၈၇) ထား၀ယ္ Dawei
(၈၈) ၿမိတ္ Beik
(၈၉) ေယာ Yaw
(၉၀) ယဗိန္း Yabein
(၉၁) ကဒူး Kadu
(၉၂) ကနန္း Ganan
(၉၃) ဆလံု Salon
(၉၄) ဖြန္ Hpon

မြန္္တြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၁ မ်ိဳး ရွိသည္။
(၉၅) မြန္ Mon

ရခိုင္တြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၇ မ်ိဳး ရွိသည္။
(၉၆) ရခိုင္ Rakhine
(၉၇) ကမန္လူမ်ိဳး‎ Kamein
(၉၈) ခမီြး Kwe Myi
(၉၉) ဒိုင္းနက္ Daingnet
(၁၀၀) မရမာႀကီး Maramagyi
(၁၀၁) ၿမိဳ Mro
(၁၀၂) သက္ Thet

ရွမ္းတြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၃၃ မ်ိဳး ရွိသည္။
(၁၀၃) ရွမ္း Shan
(၁၀၄) ယြန္း (ေလာ) Yun (Lao)
(၁၀၅) ကြီ Kwi
(၁၀၆) ဖ်င္ Pyin
(၁၀၇) ေယာင္ Yao
(၁၀၈) ဓေနာ Danaw
(၁၀၉) ပေလး Pale
(၁၁၀) အင္ Eng
(၁၁၁) စံု Son
(၁၁၂) ခမူ Khamu
(၁၁၃) ေကာ္ (အခါ အီေကာ) Kaw (Akha-E-Kaw)
(၁၁၄) ကိုးကန္႔ Kokant
(၁၁၅) ခႏၲီးရွမ္း Khamti Shan
(၁၁၆) ဂံုရွမ္း Hkun
(၁၁၇) ေတာင္ရိုး Taungyo
(၁၁၈) ဓနု Danu
(၁၁၉) ပေလာင္ Palaung
(၁၂၀) ေျမာင္ဇီး Man Zi
(၁၂၁) ယင္းက်ား Yin Kya
(၁၂၂) ယင္းနက္ Yin Net
(၁၂၃) ရွမ္းကေလး Shan Gale
(၁၂၄) ရွမ္းႀကီး Shan Gyi
(၁၂၅) လားဟူ Lahu
(၁၂၆) အင္းသား Intha
(၁၂၇) အိုက္ဆြယ္ Eik-swair
(၁၂၈) ပအို၀္း Pa-O
(၁၂၉) တိုင္းလြယ္ Tai-Loi
(၁၃၀) တိုင္းလ်မ္ Tai-Lem
(၁၃၁) တိုင္းလံု Tai-Lon
(၁၃၂) တိုင္းေလ့ Tai-Lay
(၁၃၃) မိုင္းသာ Maingtha
(၁၃၄) ေမာရွမ္း Maw Shan
(၁၃၅)၀ Wa


ရည္ညႊန္းကိုးကား
   1. ↑ သုေတသနသရုပ္ျပအဘိဓာန္က်မ္းျပဳ ဖ်ာပံုတိုက္သစ္ဆရာေတာ္ (၂၀၀၇ တည္းျဖတ္ျခင္း)

"ျမန္မာဗ်ည္း(၃၃)လံုး ျဖစ္ေပၚလာပံု
ျမန္မာဗ်ည္း ၃၃-လံုး ျဖစ္ေပၚလာပံုအေၾကာင္း ေျပာရာမွာ ဗ်ည္းေရာ သရေရာ ျမန္မာအကၡရာ ဘယ္လိုျဖစ္ေပၚလာတယ္ဆိုတာက စေျပာဖို႔လိုမွာေပါ့။ ျမန္မာအကၡရာဟာ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ ဘိစီ ၅၀၀-ေလာက္က ၇၀၀-ေက်ာ္အထိ ထြန္းကားခဲ့တဲ့ ျဗာဟၼီ (Brahmi) အကၡရာက ဆင္းသက္လာေၾကာင္း ပညာရွင္ေတြက မိန္႔ဆိုၾကတယ္။

ခရစ္ႏွစ္ဦးပိုင္းေလာက္မွာ အိႏၵိယႏိုင္ငံသားေတြ အေရွ႔ေတာင္အာရွကို သေဘၤာႀကီးေတြနဲ႔ ရြက္လြင့္လာ ရာမွ ဗုဒၶဘာသာ၊ ဟိႏၵဴဘာသာ၊ အကၡရာ၊ နီတိက်မ္း၊ ဓမၼသတ္က်မ္း စတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈေတြပါလာျပီး အေရွ႔ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံေတြမွာ ထြန္းကားတာပါ။ အဲဒီအကၡရာဟာ မြန္လူမ်ိဳးေတြဆီ အရင္ေရာက္ျပီး အဲဒီကမွတဆင့္ ျမန္မာေတြဆီေရာက္တယ္။ ျမန္မာေတြက အဲဒီအကၡရာေတြကို ျမန္မာစကားသံေတြနဲ႔ အံ၀င္ခြင္က်ျဖစ္ေအာင္ လိုအပ္သလို မြမ္းမံအသံုးျပဳရာက ျမန္မာအကၡရာ ေပၚေပါက္လာတယ္လို႔ ယူဆၾကပါတယ္။

ျမန္မာအကၡရာဆိုရာမွာ ဗ်ည္းေရာ၊ သရေရာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဗ်ည္းေတြကို အမည္ေပးပံုက စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းပါတယ္။ ဘယ္တုန္းကစျပီး ကႀကီး-ခေခြး-ဂငယ္-ဃႀကီး-စတဲ့အမည္ေတြ ေပးတာလဲလို႔ စဥ္းစားၾကည့္ရင္ ျမန္မာအကၡရာေတြကို ေပရြက္ေပၚမွာ ကညစ္နဲ႔ အ၀ိုင္းပံုေရးေတာ့မွ ျဖစ္လိမ့္မယ္လို႔ ဆိုခ်င္ပါတယ္။ ေက်ာက္စာ စေရးထိုးတဲ့ ပုဂံေခတ္တုန္းကေတာ့ ခုလို ၀ိုင္း၀ိုင္းစက္စက္ မဟုတ္ေၾကာင္း ပုဂံေက်ာက္စာေတြကိုၾကည့္ရင္ သိႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက ေက်ာက္ေပၚမွာ ေဆာက္တို႔၊ ဘာတို႔နဲ႔ ထြင္းရတာမို႔ ေလးေထာင့္ပံုေတြ ထြင္းတယ္၊ မ၀ိုင္းေသးဘူး။
၀-၀ကေလး ၀ိုင္း၀ုိင္းေရး-လို႔ ေျပာလို႔မရေသးဘူး။
ေပေပၚမွာေရးေတာ့ ေလးေထာင့္ေရးရင္ အဆင္မေျပဘူး။ ေပရြက္အေၾကာေတြ စုတ္ျပတ္ႏိုင္တယ္။ အ၀ိုင္းေရးေတာ့ ပိုအဆင္ေျပတယ္။ အဲဒီလိုအ၀ိုင္းေရးတဲ့ေခတ္ေရာက္မွ ဗ်ည္းေတြရဲ႔ ပံုသ႑ာန္ကိုၾကည့္ျပီး အမည္ေပးတာပါ။ ဒီေတာ့ ျမန္မာဗ်ည္းေတြဟာ မ၀ိုင္းခင္တုန္းက ကႀကီး-ခေခြး စတဲ့ အမည္ေတြ မရေသးဘဲ က-ခ-လို႔ပဲ ေခၚလိမ့္မယ္ထင္တယ္။

ဗ်ည္းေတြကိ္ု အမည္ေပးရာမွာ ဂုဏ္အရည္အေသြးအရ အမည္ေပးတာေရာ၊ ပံုသ႑ာန္အရ အမည္ေပးတာေရာ ေတြ႔ရတယ္။ ကႀကီး၊ ဃႀကီး၊ ဏႀကီး၊ ဠႀကီး ဆိုတဲ့ အကၡရာေလးလံုးကို ႀကီးေလးလံုး-လို႔ေခၚၾကတယ္။ အဲ ဃႀကီး၊ ဏႀကီး၊ ဠႀကီးတို႔မွာေတာ့ ဂငယ္၊ နငယ္၊ လ(ငယ္) ဆိုတဲ့ အတြဲေတြ ရွိတယ္မဟုတ္လား။ ဒါေၾကာင့္ အႀကီးအငယ္ခြဲျပီး အငယ္ေတြထက္ အရြယ္ပမာဏႀကီးတဲ့ အကၡရာေတြကို ႀကီး-ထည့္ျပီး ေခၚၾကတာေပါ့။

ကႀကီးက်ေတာ့ ကငယ္ မရွိဘဲ ဘာျဖစ္လို႔ ကႀကီးလို႔ေခၚရသလဲလို႔ ေမးစရာေပါ့။ ဗ်ည္း ၃၃-လံုးမွာ ေရွ႔ဆံုးက ေခါင္းေဆာင္ဗ်ည္းျဖစ္လို႔ ကႀကီးလို႔ ေခၚတယ္လို႔လည္း ယူဆၾကတယ္။ ၃၃-လံုးမွာ အႀကီးဆံုးေပါ့။ ပံုသ႑ာန္က ဂငယ္ထက္ ၂-ဆ ႀကီးေနလို႔ ကႀကီးလို႔ေခၚတယ္လို႔လည္း ဆိုၾကတယ္။

ပုသ႑ာန္အရ အမည္ေပးတဲ့ဗ်ည္းေတြကို ၾကည့္ပါ။
ေခြေခြကေလးေနလို႔ ခ-ေခြး၊
လံုးလံုးကေလး ေနလို႔ စ-လံုး၊
လိမ္ေခြေနလို႔ ဆ-လိမ္၊
ေအာက္ကြဲေနလို႔ ဇ-ကြဲ၊
ေဘးကမ်ဥ္းဆြဲထားလို႔ စ်-မ်ဥ္းဆြဲ၊
ရင္ကေလးေကာက္ေနလို႔ ဍ-ရင္ေကာက္၊
၀မ္းပူေနလို႔ တ-၀မ္းပူ၊
အငယ္အေထြးေလးျဖစ္လို႔ ဒ-ေဒြး (ဒေထြး)၊
ေအာက္ပိုင္းကျခိဳက္(ခ်ိဳင့္) ေနလို႔ ဓ-ေအာက္ျခိဳက္၊
မတ္မတ္ေစာက္ေစာက္ရွိလို႔ ပ-ေစာက္၊
အထက္ပိုင္းကျခိဳက္(ခ်ိဳင့္)ေနလို႔ ဗ-ထက္ျခိဳက္၊
ကုန္းေနလို႔ ဘ-ကုန္း၊
ပက္လက္လန္ေနလို႔ ယ-ပက္လက္၊
အဖ်ားက ေကာက္ေနလို႔ ရ-ေကာက္-ဆိုျပီး ပံုသ႑ာန္အရ အမည္ေပးတာ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။
အကၡရာတခ်ိဳ႔ရဲ႔ အမည္ေတြက ပံုသ႑ာန္ကို ရိုးရိုးေဖာ္ျပတာမဟုတ္ဘဲ ပံုသ႑ာန္တူတဲ့ အရာ၀တၳဳေတြနဲ႔ ခိုင္းႏႈိင္းအမည္ေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ ေရွးကသံုးတဲ့ သံလ်င္းလို႔ေခၚတဲ့ ထမ္းစင္မွာပါတဲ့ ခ်ိတ္ေလးကို ေကာက္ေကာက္ကေလးမို႔ ဋ-သံလ်င္းခ်ိတ္၊
၀မ္းဘဲနဲ႔တူလို႔ ဌ-၀မ္းဘဲ၊
ေရမႈတ္နဲ႔တူလို႔ ဎ-ေရမႈတ္၊
ဆင္ရဲ႔ေျခေထာက္ကို ခတ္ရတဲ့ ထူးလိုအကြင္း ၂-ကြင္းပါလို႔ ထ-ဆင္ထူးလို႔ ေခၚေၾကာင္း ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။
င-မ-၀-သ-ဟ တို႔ကိုေတာ့ အမည္မေပးတာ ေတြ႔ရပါတယ္။
ည-ယ-လ တို႔ကိုေတာ့ သာမန္အားျဖင့္ အမည္ မေပးေပမယ့္ လိုအပ္တဲ့အခါ ညႀကီး၊ ယပက္လက္၊ လ(ငယ္)လို႔ အမည္ေပးပါတယ္။
ဉ ကို ဉ ကေလး၊ ည ကို ညႀကီးလို႔ ခြဲျခားေခၚပါတယ္။
ျမန္မာဗ်ည္း ၃၃-လံုးမွာ ည(ညႀကီး) ပဲပါတယ္။ ဉ (ဉ ကေလး) ကိုေတာ့ အသတ္အကၡရာအျဖစ္ပဲ သံုးတယ္။
သံေယာဇဥ္တို႔၊ ၀ိညာဥ္တို႔၊ အစဥ္အျမဲ-တို႔မွာ သံုးသလိုေပါ့။ ဒီေနရာမွာ ပါဠိဘာသာမွာသံုးတဲ့ ညနဲ႔ ျမန္မာဘာသာမွာသံုးတဲ့ ညကို ခြဲျခားမွတ္ရမယ္။

ပါဠိဗ်ည္း ၃၃-လံုးမွာ ည မသံုးဘူး။ ဉ ပဲသံုးတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ပုည ကို ပုဥ္+ဉ လို႔ အသံထြက္ရတာေပါ့။ ေရွ႔က ညကို အသတ္အသံထြက္ရတယ္။ /ပုန္+ညာ့/လို႔ အသံထြက္ရတာေပါ့။
ဒီလိုပဲ ပညာ/ပဥ္+ဉာ/ပ်င္ညာ။ သုည/သုဥ္+ဉ /သုန္ညာ့၊ လို႔ အသံထြက္ရတယ္။ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ပါဠိမွာ ညဟာ ဉ ၂-လံုးတြဲျဖစ္တယ္။ ဉ ေရာ၊ ညေရာ သံုးတယ္။
ျမန္မာမွာေတာ့ ညႀကီး ဉ ကေလးလို႔ ခြဲသံုးတယ္။ ဗ်ည္း ၃၃-လံုးမွာ ညႀကီးသံုးျပီး အသတ္မွာ ဉ သံုးတယ္လို႔ ခြဲျခားမွတ္သားႏိုင္ပါတယ္။
ျမန္မာစာမွာ ဉ နဲ႔ ဥနဲ႔ ေရာေထြးတတ္တယ္။ ဉ (ဉ ကေလး) က ေျခေထာက္ ရွည္တယ္။
ဥ (ဘဲဥ၊ ၾကက္ဥ-မွာပါတဲ့ အကၡရာ ဥ) က ေျခေထာက္ တိုတယ္။
ယပက္လက္ကို ရေကာက္နဲ႔ ယွဥ္ျပီး ယပက္လက္လို႔ ခြဲျခားေခၚတယ္။
ေရွ႔က ရကို ရႀကီး၊ ယကို ယငယ္လို႔လည္း ခြဲေခၚေသးတယ္။ ရႀကီးနဲ႔ ရငယ္ေပါ့။
လကိုလည္း ဠနဲ႔ ယွဥ္ျပီး လငယ္လို႔ ေခၚႏိုင္ပါတယ္။
အကၡရာအမည္ေတြနဲ႔ပတ္သက္ျပီး ေျပာစရာတခုက ဓေအာက္ျခိဳက္ကို ေအာက္ကခ်ိဳင့္ေနလို႔ ဓေအာက္ျခိဳက္ ေခၚတယ္ေျပာျပီး ေရးေတာ့ ေအာက္က မခ်ိဳင့္ပါလားလို႔ ေမးစရာရွိတယ္။ ပုဂံေခတ္ ေက်ာက္စာေတြမွာ စေရးတုန္းက ဓဟာ အခုလို ေအာက္က ပိတ္မေနဘူး။ ဗ ေစာက္ထိုးေရးသလို ေအာက္ကခ်ိဳင့္ေနတယ္။ ( ဗထက္ျခိဳက္ ေျပာင္းျပန္ပံုစံမ်ိဳးေပါ့။)
စ် (စ်မ်ဥ္းဆြဲ) ကို စလံုးယပင့္-ဆိုျပီး မွားသင္တဲ့ ဆရာမကေလးေတြ ရွိတယ္လို႔ ၾကားရတယ္။ စ် ဟာ မူလအကၡရာမွာ သီျခားပံုသ႑ာန္ ရွိပါတယ္။ စလံုးကို ယပင့္ထားတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေဘးက မ်ဥ္းဆြဲထားလို႔ စ်မ်ဥ္းဆြဲ ေခၚတယ္လို႔ မွတ္သင့္ပါတယ္။ ကဲ ဒီေလာက္ဆိုရင္ ျပည့္စံုျပီထင္ပါတယ္။
ကိုးကား
ေမာင္ခင္မင္ (ဓႏုျဖဴ)
(မဂၤလာေမာင္မယ္ ၂၀၁၀-ဒီဇဘၤာလ)
--

ဖိုးခိုင္

Czech Republic